به گزارش روابط عمومی سازمان بسیج هنرمندان به نقل از اصفهان زیبا؛ قلمزنی بر روی نقره نوعی از قلمزنی است که تنها در برخی از شهرهای ایران انجام می‌شود. اصفهان، تبریز و شیراز از مهمترین شهرهای صاحب سبک در قلمزنی روی نقره شناخته می‌شوند.
سبک و سیاق قلمزنی در ظروف نقره اصفهان در مقایسه با شهرهای تبریز، زنجان، تهران و شیراز با روش نسبتا متفاوتی انجام می‌شود؛ می‌توان گفت مهمترین تفاوت آن در نوع ابزار و میزان عمق‌دهی در سطح ظرف نقره است.
در سبک اصفهان، هنرمند عمق لازم برای ایجاد طرح و نقش بر روی نقره را به واسطه نیروی چکش ایجاد می‌کند. از این‌رو، ظرف نقره اصفهان در بازار این شهر تاریخی در سه نوع مختلف تولید می‌شود؛ ظرف نقره ساده، ظرف نقره قلمزنی و ظرف نقره سیاه قلم از مهمترین انواع این ظرف‌ها به شمار می‌روند.
سبک‌های قلمزنی روی نقره
سبک‌های قلمزنی روی نقره در ایران از سه سبک عمده بهره می‌برد و سبک شیرازی یکی از آن سه سبک است. در این سبک، بیشتر از نقوش گل و مرغ استفاده می‌شود. البته از دوره پهلوی، نقش و نگارههای باستانی تخت جمشید و پاسارگاد هم به آن اضافه شده است. در واقع، طرح‌های مربوط به بناهای دوره هخامنشی و ساسانی از عمده‌ترین منابع الهام‌بخش هنرمندان شیراز به شمار می‌روند.
قلمزنی به سبک شیراز به دو شیوه برجسته و ریزه‌قلم انجام می‌شود و ریزه‌قلم از شیوه‌های شاخص و ممتاز این سبک به حساب می‌آید. سید محمد شیرازی که از مهمترین هنرمندان دویست سال اخیر شیراز در زمینه قلمزنی به شمار می‌رود، پس از مهاجرت به اصفهان، پایه‌گذار قلمزنی ریزه‌قلم در اصفهان شد؛ به طوری که هنرمندان شاخصی چون ابراهیم دایی‌زاده، عبدالله دایی‌زاده و نصرالله مهذب از معروف‌ترین شاگردان سید محمد شیرازی بودند.
سبک تاثیرگذار دیگر در حوزه قلمزنی، سبک تبریزی است. در این سبک کهن، هنرمند از قلم‌های صاف استفاده می‌کند. در سبک قلمزنی تبریز از چکش استفاده نمی‌شود و میزان فشار دست تعیین‌کننده میزان عمق نقوش است.
معمولا طرح‌ها در سبک تبریز کم‌عمق هستند و میزان براقیت نقره تبریز به لحاظ استفاده نکردن از سیاه‌قلم در سطح آن، بسیار بیشتر از سبک شیراز و اصفهان است. در حال حاضر، این سبک بیشتر در تبریز، تهران و سایر مناطق ترک‌نشین ایران انجام می‌شود.
تجلی آیات قرآن و اشعار فارسی در این هنر
سبک اصفهان، سبک فاخر دیگری در قلمزنی نقره است. در این سبک از چکش استفاده می‌کنند. به همین خاطر آثار قلمزنی روی نقره در اصفهان از عمق بیشتری برخوردار است. ریزه‌قلم و برجسته‌کاری از شیوه‌های اصلی قلمزنی روی نقره در اصفهان شناخته می‌شود. ریزه قلم در قلمزنی اصفهان از سبک شیراز وام گرفته شده است. این شیوه قلمزنی در اصفهان در یک قرن اخیر رواج زیادی پیدا کرده است.
از مهمترین ویژگی‌های قلمزنی اصفهان می‌توان به تجلی آیات قرآن و اشعار فارسی بر روی نقره اشاره کرد. تقی پشوتن از مشهورترین قلمزنان شعر خیام در اصفهان بود، به شکلی که استاد پشوتن با لقب خیام شناخته می‌شد. بهرام الیاسی، ابراهیم لاتخافی، حسین علاقه مندان، اکبر بزرگیان، محمود دهنوی‌زاده، عبدالرسول نم‌نباتی و مهدی علمداری از مشهورترین هنرمندان معاصر قلمزن اصفهان به شمار می‌روند.
مفاهیم عرفانی در قلمزنی اصفهان
انتخاب طرح روی نقره به منطقه جغرافیایی ساخت نقره بستگی دارد. برای مثال بیشتر طرح‌های نقره شیراز برگرفته از نقاشی گل و مرغ است، در حالی که این طرح‌ها و نگاره‌ها در قلمزنی نقره اصفهان، علاوه بر گل و مرغ، با الهام از هنر نقاشی و تذهیب انتخاب می‌شود. علاوه بر این، مفاهیم عرفانی و خُسرَوانی، در قلمزنی نقره اصفهان جایگاه ارزشمندی دارد.
در برخی از این نقش‌ها، نگارههای مراسم بزم در میان درختان سر به فلک کشیده و در مقابل بناهای آجری و عمدتا کوشک طراحی می‌شوند که پیری به عنوان هدایت‌گر فیض الهی نقش‌آفرینی می‌کند. البته در سال‌های اخیر نقوشی برگرفته از بناهای تاریخی نیز جای خود را در آثار قلمزنی نقره پیدا کرده است.
نمود طبیعت و زندگی بر روی فلز
به طور کلی، طرح‌ها و نقش‌هایی که هنرمندان قلمزن بر روی نقره از آنها الهام می‌گیرند، نقش‌هایی هستند وام گرفته از طبیعت، حیوان و انسان که به شکلی تداعی‌گر تصویری از زندگی هستند.
طرح‌های هندسی و اسلیمی از طرح‌های محبوب در قلمزنی بر روی نقره به شمار می‌روند. این نقوش به واسطه خطوط منحنی و هندسی در هم تنیده می‌شوند و الگوی منظم و متقارنی را به وجود می‌آورند. این طرح‌ها، به دلیل زیبایی و پیچیدگی خاص خود از دیرباز در تزیینات مساجد و اماکن مذهبی نیز به کار می‌روند. این نقوش را می‌توان نمادی از مفاهیم فرهنگی و معنوی عمیق ایرانیان دانست.
نقش‌های حیوانی و انسانی نیز از دیگر نقوش متداول در هنر قلمزنی روی نقره هستند. این نقوش با روایت داستان‌ها و افسانه‌های کهن، به انسان‌ها و موجودات، جان و شخصیت می‌بخشند. این نگاره‌ها که اغلب با جزئیات دقیق و واقع‌گرایانه ترسیم می‌شوند، با نقش بستن بر تنِ فلز سخت می‌توانند به بیننده حس زندگی را القا کنند.